Tevhid nedir? Rububiyet tevhidi, uluhiyet tevhidi, isimlerde ve sıfatlarda tevhit olur mu?

Allah bütün varlık âleminin tek sahibi, yegâne mâliki, şeriksiz Hâlıkı.

"Saltanatında şeriki olmadığı gibi, icraat-ı rububiyetinde dahi muinlere, şeriklere muhtaç değildir. Emir ve iradesi, havl ve kuvveti olmazsa hiçbir şey hiçbir şeye müdahale edemez." (bk. Mektubat, Yirminci Mektup)

Bu ifadelerden tevhidin iki mertebesini ders alıyoruz: Tevhid-i ulûhiyet ve tevhid-i rububiyet.

Tevhid-i ulûhiyet, Cenâb-ı Hakk'ın zâtını bir bilmek, O'nu her türlü şerikten tenzih etmek. Zaten, tevhid denilince akla hemen gelen de budur. "Lâ ilâhe illâllah" kelâmı, bu tevhidi ifade eder.

Allah ismi zikredildiğinde bütün kemal sıfatlar ve bütün güzel isimler de birlikte yâd edilmiş olur: Allah ezelîdir, Allah ebedîdir, Allah Rahman'dır, Allah Rahim'dir, gibi?

İşte Allah isminin ifade ettiği bütün mânâları düşünmek, bizi tevhid-i rububiyete götürür. Yâni, her şeyi kademeli olarak terbiye edip bir kemal noktasına erdiren, onu faydalı bir varlık hâline getiren ancak Allah'tır. Bu terbiye fiili, bu rububiyet, bütün İlâhî sıfatlarla ve bütün mukaddes fiillerle icra edilmekte ve üzerinde İlâhî isimlerin okunduğu bir eser çıkmakta ortaya. İşte Allah, bu eserin hem Hâlıkı (yaratıcısı)dır, hem Rabbi (terbiye edicisi)dir.

Ayrıca fiillerin tamamını Allah'tan bilmeye "tevhid-i ef'al" diyoruz. Bu fiiller İlâhî sıfatlarla, yâni aynı ilimle, aynı kudretle, aynı iradeyle icra ediliyorlar. Bilen başka, dileyen başka değil. Gören başka, kudretiyle ören başka değil.

Çekirdekten ağaçları çıkarmak, yumurtalarda balıkları yaratmak, rahimlerden yavruları halketmek, semayı direksiz durdurmak, dünyayı nizamla gezdirmek, rüzgârı estirmek, yağmuru yağdırmak hep aynı kudrete dayanıyor. Bütün bu işlerin irade edilmeleri ve bilinmeleri de aynı irade ve ilim ile.

İşte bütün bu fiil âlemlerinin aynı sıfatlara isnad edilmesine de "tevhid-i sıfat" diyoruz.

Bir de "tevhid-i zât" var. Bütün varlık âlemlerinde aralıksız faaliyet gösteren bu sonsuz ilmi, bu nihayetsiz kudreti, bu mutlak iradeyi ve diğer sıfatları bir tek zâtın sıfatları bilmek ve hepsini O'na isnad etmek.

İlave bilgi için tıklayınız:

TEVHİD
 

Bu içeriği faydalı buldunuz mu?
Kategori:
Okunma sayısı : 50.000+
Yorum yapmak için giriş yapın veya kayıt olun